بررسی راز و رمز تصویرگری حافظ با پرگار

هنرورزی­های زبانی و معنایی حافظ نوعی رستاخیز شعری است که گاه سخنش را چنان رازآلود و پیچ در پیچ نمایانده که تفسیرها و تعلیقات فراوان بر شعرش به طور عام و برخی از بیت­هایش به طور خاص صورت گرفته است. این رازآلودگی به دو سطح واژگانی و ترکیبی مربوط می­شود. در رنگین کمان شعر حافظ ده بیت هست که خواجه لفظ پرگار را در آنها به کار گرفته است و در این مقاله از آنها به عنوان «بیت­های پرگاری» حافظ یاد می­شود. از مجموع بیت­هایی که حافظ این وسیله ترسیمی هندسی را در آنها به کار گرفته است برخی ساده­اند و پاره­ای پیچیده. به زعم نگارندگان این مقاله، یکی از پیچیده­ترین بیت­های حافظ این بیت است:  چو نقطه گفتمش اندر میان دایره آی   به خنده گفت که ای حافظ این چه پرگاری بی­شک شارحان و مفسران بی­شماری در گره­گشایی بیت­های پیچیده حافظ سهیم بوده­اند ولی بر اساس بررسی­های انجام­شده در باره بیت بالا یا شرحی ارایه نداده­اند و یا «بر حسب فکر گمانی کرده­اند»؛ که البته در تعبیر و توصیف و توجیه بیت قانع­کننده نبوده است. از این روی این بیت را از جمله بیت­های مجهول شعر حافظ می­توان قلمداد کرد. مقاله حاضر تلاشی بوده است برای پرده­برداری از هنرورزی ذهنی و زبانی حافظ در بیت­های پرگاری، به ویژه ابهام­زدایی و کشف معنی بیت بالا.